Hizkuntzari eta komunitateari lotutako iruditeria eta diskurtsoak berritzeko proposamen bat osatzen aritu ginen Badalaben, UEU eta TEKSekin batera antolatutako jardunaldian. “Etorkisuneku 01. Hizkuntzari eta komunitateari lotutako iruditeria eta diskurtsoak berritzeko proposamen bat” izena jarri genion eta aritu ginen utopiez, zientzia fikzioaz, plausibilitateaz, euskararen etorkizunez…

Jardunaldi hori Etorkisuneku 01 erakusketaren baitan antolatu dugun programa publikoaren barruan kokatzen da. Hizkuntzari eta hiztun komunitate minorizatu bati lotutako diskurtsoetan ekarpena egin nahi dugu eta jardunaldi honekin helburua izan da zientzia fikzioaz pentsatzea, fantasiaz, errealismo magikoaz… Eta, sorkuntzaren bitartez, tresna gisa erabiltzea errelato berriak sortzeko, euskaratik eta euskaraz.

Bideo honetan jaso dugu jardunaldiak eman zuenaren laburpen bat.

The Badass project

Abiadura handiko aro globalizatuan etengabe ari gara eduki digitala kontsumitzen. Eszenario horretan, web diseinua eta sormena uztartuta bestelako Internet bat irudikatu eta eraikitzen hasteko lantegia proposatu nahi du Badalabek Etorkisuneku 01 programa publikoaren baitan; HTML Poesia Lantegia.

Apirilaren 12an, larunbatarekin, goizeko 9:00etatik arratsaldeko 19:00ak bitartean, Badalaben egoitzan egingo den lantegiak euskarazko sormen digitala sustatu nahi du eta, modu horretan, kontsumitzaile digitalak izatetik, sortzaile digitalak izateko tresnak eskaini nahi ditu.

Lantegiak Hackatoiaren formula erabiliko du eta helburua euskarazko web orri poetikoak eraikitzen ikastea izango da. Programazio jakintza mailaren araberako taldeak osatuko dira, horregatik, ez da beharrezkoa izango web orriak egiten jakitea edota programazio lengoaien inguruko jakintza zabala izatea ere. Martxan jartzeko, dagoeneko existitzen diren web poetikoen adibideak ezagutuko ditugu. Esate baterako, webguneak diseinatzeko HTML, CSS eta Javascript tresna erraz eta sinpleek nola funtzionatzen duten ezagutuko dugu. Horren ondoren, parte-hartzaile bakoitzak, irakasleen laguntzarekin, ikusitako gaiak praktikan jarri ahalko ditu proposatuko diren ariketen bidez web orri poetiko propioa sortzeko. Prozesua gidatua izango da eta sorkuntza zein ikasketa kolektiboan ardaztuko da.

Beraz, literatura eta sormen digitala atsegin badituzu, zuretzat egina da HTML lantegia. Parte hartzeko ordenagailua ekarri behar da. Nahi izanez gero, gai poetikoak eta ideia estetikoak ere ekar daitezke. Baina, ideia zehatzik izan ezean, lasai, beharrezkoak izango diren baliabideak Badalabek eskainiko ditu-eta, hala nola, webgune ereduak, plantillak edota euskarazko literatura eta poesiaren corpusak.

Izena emateko sartu hemen.

Data: Apirilaren 12a, larunbata.
Lekua: Badalab Hizkuntza Berrikuntza Laborategiaren egoitza, Errenteria.
Ordutegia: 9:00 -19:00.

,.-~´¨¯¨*·~-.¸-(_EGITARAUA_)-,.-~*´¨¯¨·~-.¸
9:00 – 9:15 Harrera
9:15 – 10:45 html poesiari sarrera
10:45 – 11:15 Atsedenaldia
11:15 – 12:30 Html / CSS/ Javascript tresnei sarrera
12:30 – 14:00 Webguneen aurrelanketa egiteko ariketak
14:00 – 15:00 Bazkaria
15:00 – 18:15 Web orrien garapena irakasleen laguntzarekin.
18:15 – 19:00 Landutako web orrien aurkezpena eta aurrera begirako gakoak

,.-~´¨¯¨*·~-.¸-(_Nola har dezaket parte?_)-,.-~*´¨¯¨·~-.¸

• Html, CSS edota Javascript ezagutza izatea ez da beharrezkoa izango. Ezagutza mailaren araberako taldeak egingo dira.
• Euskarazko edukien tresna kutxa bat sortu dugu hainbat euskal corpus elkartuta ideiarik gabe geratu ez geratzeko.
• Ordenagailua ekarri behar da.
• Ikasteko gogoa ekartzearekin aski da: gai poetikoak ekar daitezke, baita ideia estetikoak ere. Baina horrelakorik ez baduzu ekartzen, lantegian corpus poetikoak partekatuko dira, baita ideiak eta eredu estetikoak ere.

,.-~´¨¯¨*·~-.¸-(_Norentzat da ikastaroa?_)-,.-~*´¨¯¨·~-.¸

• Irakasleentzat.
• Poesian eta literaturan oro har interesa dutenentzat.
• Idazleentzat.
• Edozein disziplinetako sortzaileentzat.
• Diseinatzaileentzat.
• Web diseinatzaileentzat.
• Arte sormen digitalean interesa dutenentzat.
• Hizkuntzan interesa dutenentzat.

Argitaratu da Badalaben jarduna gidatuko duen lemari ekarpena egingo dioten eta bere programa publikoa zabaldu eta aberastuko duten sormen eta mediazio bekak emateko 2025 urteko deialdia.

Deialdi honek, zehazki, “Transmisioa, Transizioa, Transgresioa. Irtenbidea kolektiboa da” lemari ekarpena egin nahi dioten disziplina anitzeko egitasmo esperimentalak laguntzeko helburua du. 

TRANSmisioa, TRANSizioa, TRANSgresioa. Irtenbidea kolektiboa da

Hautatuko diren ekimenei aurreikusten zaie 2073 urtean euskaratik eta euskaraz bizitzeko hautua egingo duen komunitatea egon dadin, oraina arrakalatzeko potentziala. Ohiko moldeetatik irteten diren proposamenak bilatzen ditugu, aldi berean, Badalaben programa publikoa aberastuko dutenak.

Hiru beka independiente dira, bakoitzak 10.000€ jasoko dituelarik.

Proposamenak bidaltzeko epea zabalik egongo da maiatzaren 9a bitarte.

Posible al da 120 ordutan euskara ulertzeko gai izatea?

Erantzuna baiezkoa da. Bai, posible da, Badalaben 2023ko urritik hona martxan jarri dugun metodologia berri bati esker. Uler Saioen bitartez, Errenteria euskarara gerturatzeko metodologia berrien probaleku izan da. Eragile ezberdinen arteko lankidetzari esker, hala nola, Badalab, Soziolinguistika Klusterra, Koldo Kide guraso elkartea, Orereta Ikastola, Sos Arrazakeria, Familia Laguna programa eta Errenteriako Udala, proiektu berritzaile honek zenbait herrikide euskarara gerturatzeko modu berrietan trebatu ditu.

Zehazki 13 herritarrek euskarara gerturatzeko modu berriak garatu dituzte lehenengo promozioan eta orain, beste 15 pertsona ere trebakuntza hori jasotzen ari dira dagoeneko herriko Udal Euskaltegiaren eskutik.

Uler Saioek euskarara gerturatzeko beste modu bat eskaintzen dute, malguagoa, eta erdigunean euskararen ulermen gaitasuna trebatzea kokatzen duena. Horrela, denbora gutxian, 120 ordutan, euskara ulertzeko tresnak eskuratu ditzakete herritarrek, zeinak herri bizitzan parte hartzeko leiho eta aukera berriak zabaltzen dizkien, besteak beste.

Probaldi honetatik ateratako ondorioak hizkuntza-ohituren aldaketa-prozesuak aztergai dituen Soziolinguistika Klusterraren Aldahitz ikerketarako baliatu dituzte.

Parte-hartzaileen profilak

Proba pilotu honetan eta bigarren promozioan guztira 28 pertsonek hartu dute parte. Aipagarria da 28 horietatik 25 emakumezkoak izan direla. Horrez gain, parte-hartzaileen % 64 Euskal Herritik kanpo jaiotako pertsonak izan dira eta % 82ren ama hizkuntza gaztelania da. Guztira 57 pertsonek adierazi dute parte hartzeko interesa, eta horietako askok hiru bloketakoren batean ere parte hartu dute.

Tresna iraunkorrak sortzeko beharra

Proba honek utzitako ondorioak eta irakaspenak kontuan hartuta, Errenteriako Udalak eskaintza hau iraunkor bihurtzeko pausoa eman du. Horretarako Udal Euskaltegian eskaintza hau txertatzeko lanean ari dira dagoeneko eta Uler Saioen bigarren promozioa bertan ari da garatzen. Errenterian euskara hedatzeko neurri estrategikoa izan daitekeela uste du Udalak. Horrela, bide honetan egin bezala eragileak, herritarrak eta erakundeak elkarlanean jarduteko premia nabarmendu dute.

Ulersaioetatik ulerrizketetara

Orain, proban parte hartu duten pertsonek euskararen ulermen maila trebatzen jarraitzeko helburuarekin, Ulerrizketak jarriko ditugu martxan Badalabetik. Uler Saioetan parte hartu duen pertsona bakoitzak bere egunerokoan euskararekin harremanetan jarrai dezan, konfiantzazko pertsona batekin lotzea da helburua. Egunerokotasunean euskaraz arituko zaiona eta horretarako euskara ulerterrezagoa erabiliko duena edota ohiko elkarrizketetan baino lasaiago hitz egingo diona. Mintzatzaileak trebatzeko formakuntza bat ere prestatzen ari gara dagoeneko.

Eskertza

Egin duten ibilbidea aitortu eta eskertza moduan, ekitaldia egin genuen Badalabeko egoitzan eta parte-hartzaile bakoitzak bere diploma jaso zuen.

Hemen aurkituko duzu albistea agerkari digital ezberdinetan jasota:

• Herri bizia: Ulersaioetatik ulerrizketetara, euskarara gerturatzeko modu berrien probaleku bihurtu da Errenteria
• Oarsoaldeko Hitza: Denak behar dituelako euskarak
• Oarsoaldeko Hitza: Bide guztien helmuga izan dadin euskara
• DV: Euskarara gerturatzeko modu berrien probaleku bihurtu da Errenteria

Datorren martxoaren 14an Badalabera etortzera gonbidatu nahi zaitugu. UEU eta TEKSekin batera eta Etorkisuneku 01 prototipoen instalakuntza erdigunean jarrita, utopiez edo zientzia fikzioaz ariko gara, teorian eta praktikan. Matrikulazioa eta informazio guztia hemen topatuko dituzu. Eman izena!

Etorkisuneku 01. Hizkuntzari eta komunitateari lotutako iruditeria eta diskurtsoak berritzeko proposamen bat.

Zergatik eta zertarako euskara? Zergatik bizi nahi dugu euskaraz, hizkuntza hegemoniko batean errazago uler bagintezke? Euskara altxorra? Euskara hizkuntza zaharra da? Euskara hizkuntza klasista eta baztertzailea da? Hauek egunero topatzen ditugun galderetako batzuk besterik ez dira.

Etorkisuneku 01 ekimenaren bidez ekarpena egin nahi diogu hizkuntzarekin eta hiztun komunitatearekin lotutako diskurtsoen eta narratiben berreraikuntzari, deseraikuntzari, berritzeari.

Horretarako, abian da Etorkisuneku 01 instalakuntza. Prototipoen museo bat da, erdigunean jartzen dituena artefaktu material desberdinak. Honi lotutako programa publikoak balio behar du bestelako iruditeri bat probokatzeko, diskurtsoak elikatzeko, elkarrizketa kolektibo bat sustatzeko.  Proposatzen den jardunaldi honek balio digu horri guztiari markoa jartzeko. Arituko gara utopiez, zientzia fikzioaz, plausibilitateaz. Eszenatoki desberdinak bisitatuko ditugu, eta jolastuko dugu, eta aztarna utziko.

Eguneko egitaraua honakoa izango da:

08:45 – 09:00 Harrera eta dokumentazio banaketa

09:00 – 09:15 Ongietorria eta jardunaldiaren aurkezpena.

• Goiatz Oiartzabal Lakarra. Badalab.
• Xabier Landabidea Urresti. UEU.

9:15 – 11:15 Zer nolako ekarpena egin dezake zientzia fikzioak iruditeri berria eraikitzeko bidean eta utopia kolektiboaren eraikitze gaitasunean?

• 9:15 – 10:15 Alba Garmendia –  “Euskal” utopia, apalategi bat ez, liburutegi osoa da
• 10:15 – 11:15 Arrate Hidalgo – Helen Torres elkarrizketan. Hari jokoan.

11:15 – 11:45 Atsedenaldia.

11:45 – 12:30 Etorkizunetako teoria praktikatik. Irudimenaren krisia bizi dugu? Edota auzia beste toki batean dago? Nahikoa da irudikatzen hutsarekin?

Elisabeth Roselló – Ane Abarrategi

12:30 – 14:00 Zientzia fikzioaren egoera Euskal Herrian disziplina desberdinen perspektibatik.

• 12:30 – 13:15 Literaturaren ikuspegitik. Beste garai batzuekin alderatuta, euskal literatura garaikidean zientzia fikziozko errelato eta narratibak gailentzen ari diren honetan, generoak hizkuntzari egin dakiokeen ekarpenaz hausnarketa lau sortzaileekin.
  • Mikel Alvarez – Euskalia.
  • Maite Darceles – Bihotzean daramagun mundua.
  • Mikel Ayllon – Hitzaurrea
  • Garazi Albizua  – Izadia, Geun, Gaizkileen galtzada
• 13:15 – 14:00 Sorkuntza digitalaren ikuspegitik. Baliabide digital eta teknologikoak unibertso zein iruditeri berrien sorrerarako tresna izan daitezke. Disziplina desberdinetako erreferenteekin unibertso berrien sorrerak euskal iruditeriari eta hizkuntzari egin dakiokeen ekarpenaz hausnarketa.
  • Ulu Media – Holobiontea + Artxipielagoa.
  • Ines Osinaga – AppaMaurizia.
  • Mikel Unamuno- Gaztea

14:00 – 15:00 Bazkaltzeko tartea.

15:00 – 17:00 Plau(y)sible. Partida bat?

Mahai gainean topatuko duguna da jolas bat (objektu fisikoa), prototipo bat! Beste inork baino lehen probatu ahal izango duguna. Zergatik?

• Ofizial kontsidera ditzakegun etorkizuneko kontakizunetatik at irten nahi dugulako, mundua nolakoa izango den ulertzeko dugun modua eta sinesmenak birplanteatu nahi ditugulako.
• Ideia eta pentsamolde inspiratzaileak eta konspiratzaileak eskuratu nahi ditugulako, hizkuntzari eta komunitateari lotutako kontakizunak elikatuko dituztenak.
• Galdera berriak probokatu nahi ditugulako
• Praxi kolektiboan bestelako balio eta mundua ikuskera batzuk  txertatu nahi dugulako

Etorkizunak pentsatzeko euskaratik, eta euskaraz sortutako tresna bat da bertatik bertara probatzeko aukera izango duguna, egunean zehar jasotako ideia eta elementu desberdinak baliaturik, euskararen agertoki desberdinetan barneratzeko aukera ederra.

Argazkia: Taupa

Etorkizuneko eszenatokietan eragiteko bokazioa du Badalabek eta edonork, edonorekin eta edonoiz euskaraz eroso egingo duen, eta euskara gizarte kohesionatuago bat lortzeko bide izango den Gipuzkoa arigune egitasmoan murgilduta gabiltza lankidetzan, Gipuzkoako Foru Aldundiarekin, Taupa euskaltzaleen mugimenduarekin, eta Soziolinguistika Klusterrarekin batera.

Proiektu honekin, irudikatzen dugu, besteak beste, gipuzkoar gehien-gehienak euskara ulertzeko gai izango direla, eta jendartean euskal hiztunek euskaraz egitearen aldeko kultura eta adostasuna nagusituko direla.

Datuen arabera, euskara ulertzeko gai da 16 urtetik gorako hamar gipuzkoarretik zazpi. Gazteen artean dago zabalduen euskararen ezagutza: 24 urtetik beherakoen artean ulermena praktikoki unibertsala da, beraz, orain arteko joera mantentzen bada, eta bertara bizitzera etorriko direnei ere ikasteko bitartekoak bermatzen badizkiegu, 2050ean, 50 urtetik beherako gipuzkoar gehien-gehienak euskara ulertzeko gai izango dira. Baikortasunez begiratzeko eszenatokia da.

Egitasmo honen bidez, hiztun bakoitza, norbere gaitasunetik abiatuta, urrats bat egitera animatu nahi dugu: euskara gutxienez ulertzera iristeko beharra eta gogoa sorrarazi nahi dugu oraingoz ulertzen ez duten horiengan, eta horretarako aukera berriak eskaini; eta ulermena oinarri gisa hartuz, jarrera eta praktika linguistiko berriak aktibarazi nahi ditugu.

Momentuz, Aian, Antzuolan eta Añorgan abiatu ditugu proba pilotuak. Azpimarratzekoa da egitasmoa antolatuko duen foroa askotarikoa izateko ahalegin berezi bat egiten dela: Udala, udalbatzarra osatzen duten alderdi politikoak, euskalgintza eta herritarrak ordezkatzen dituen talde txiki bat biltzen da eta, mapeo bat egin ondoren, jendea aurkezpenera banan-banan gonbidatzeko ardura hartzen du. Gertuko harremanei garrantzia handia ematen zaie, orain arte euskararen aldeko ekimenetan ibili izan ez den jendearengana ere iritsi ahal izateko.

Ondoren, tokian tokiko komunitateak berak aztertzen eta adosten du eraldaketa bultzatzeko non eta nola eragin behar den. Udalerriko erronka eta aukerei erreparatzen zaie, bai euskararen ezagutza eta erabilerari dagokienez, baita hizkuntzatik haragoko bestelako aldagaiei begira ere.

Behin azterketa komunitarioa eginda, dinamika gune antolatuetan abiatzen da, alegia, herri edo auzoko talde eta elkarteetan. Hizkuntzen gaia mahai-gaineratu, eta euskararen erabileran aurrerapausoak emateko modua adosten da, betiere, kide guztien ulermena bermatzeko bitartekoak jarriz.

Gune antolatutako lanketaren ondoren zabaltzen da dinamika herrira, eta azterketa komunitarioan identifikatutako beharrei erantzuteko ekintza plan bat adostu eta garatzen da. Ulermena eta erabilera jartzen dira jomugan, hiztunen prestakuntza eta ahalduntzeari begirako tresnen bidez edota hizkuntza ohiturak aldatzera bideratutako dinamiken eskutik. Esan bezala, Aldahitz metodologiak oinarri garrantzitsu bat izango dira, baina mota askotako tresna eta dinamikak izan litezke; kasu askotan, dagoeneko abian direnak. Adibidez, herri batean dagoeneko egiten den zerbait beste herri batera eraman liteke.

Eta azkenik, dispositiboak antolatzen dira jendearen pasabide naturaletan, alegia, ahalik eta herritar gehien ibiliko den egitura publiko eta sozialetan. Horrela, abian jarritako tresna eta dinamikak sistematizatzeko eta iraunkortzeko modua bilatzen da. Gure hipotesia da, horrela lor litekeela egitasmoa denboran zehar ahalik eta modu autonomoenean mantentzea eta jende gehiagorengana iristea.

• Etorkisuneku 01 erakusketak etorkizuneko euskararen agertoki berriak irudikatu eta horien inguruan hausnartu ahal izateko hiru artelan eta soinu-instalakuntza bat biltzen ditu.

• Nora Goyalde, Iraitz Mateo eta Naiara de la Puente artista parte-hartzaileek iaz jaso zuten Etorkisuneku sormen bekarekin sortutako lanen erakusketa da. Dirulaguntzaren helburua zen euskaratik eta euskaraz biziko den hiztun komunitate sortzaile, berdinzale eta justua elikatzeko, gaurtik proposamenak gauzatzen hastea.

• Erakusketa otsailetik ekainera bitarteko programa publiko batekin osatuko da. Jardunaldiak, Laborategiak eta deialdiak bilduko ditu, etorkizuneko agertoki osagarriak elikatzen jarraitzeko.

• Etorkisuneku 01 erakusketa urtarrilaren 30etik ekainaren 15a arte irekiko da. Bisitatu ahal izateko, eta bisita gidatuetan parte hartzeko, hitzordua lotu beharko da.

Badalab Hizkuntza Berrikuntza Laborategian Etorkisuneku 01 izeneko erakusketa ireki dugu. Etorkisuneku 01 erakusketak etorkizuneko euskararen agertoki berriak irudikatzeko artelanak biltzen ditu. Hizkuntzaren iruditegi kolektiboa berritzen lagundu nahi duten hiru artelan eta soinu-instalazio baten bidez, etorkizuneko euskaradun gizartearen iruditeria aberasteko bokazioa du erakusketak. Sormen piezak prototipo gisa funtzionatzeko sortu dira, hau da, eszenario berriak proposatu eta horien inguruko eztabaida elikatu nahi dute.

Etorkisuneku 01 erakusketa urtarrilan 30etik ekainaren 15a bitarte bisitatu ahalko da, aldez aurretik hitzordua hartuta.

Etorkisuneku sormen bekatik sortutako lanak

Nora Goyalde, Iraitz Mateo eta Naiara de la Puente dira Etorkisuneku 01 erakusketan parte hartu duten sortzaileak eta Etorkisuneku sormen bekaren irabazleak. Nerea Arrien idazlearen “Itzultzeko eskubidea” fabulatik abiatuta, artista parte-hartzaileek metodologia espekulatiboak erabili dituzte eztabaidaren abiapuntu izan daitezkeen sormen prototipoak proposatzeko.

Hiru artelan, performance bat eta soinu-instalazioa

Nerea Arrienen “Itzultzeko eskubidea” fabulak krisi klimatikoak eraginda egungo ur mailatik gora irudikatzen du etorkizuna. Aintzane Gamiz, Marga Altolagirre, Mikele Arizkorreta eta Arkaitz Gartziandia aktoreen laguntzarekin soinu-instalazio gisa egokitu da erakusketarako, Haimar Olaskoaga teknikariaren gidaritzapean. Fabulan, Obabel izeneko hiri bertikalean, euskara mainstream bihurtu da, gailu teknologikoek emozioak murriztu dituzte, eta gazteek hizkuntzak kontrolpean dituzten behin-behineko itzultzaileen kontrako errebolta hasi dute, etorkizun heze, teknokratiko eta itogarriaren erdigunean.

Bide horretatik, Nora Goyalderen “Isiltasun eskubidea” artelanak, hizkuntzaren etorkizuna irudikatzeko, ingurune zalapartatsuan kokatzea proposatzen du. Zarata ardatz, isiltasunaren etorkizun larriari begiratzen dio soinu, eskultura eta interaktibitatearen bitartez. Gizakiek sortzen dituzten soinu-hotsak, musikak eta zaratak aztertzen ditu gorputzarekin duten harremanari so eginda.

Naiara de la Puente eta José Miguel Baenaren “Euskaldun elektronikoekin amets egiten duen akordeoiak” performanceak eta haren arrastoarekin sortutako instalazioak euskararen etorkizunari buruz hausnartzeko musika, dramaturgia eta inprobisazioa erabiltzen ditu. Kultura eta arteak iruditegiak elikatu, aberastu, zabaldu eta hedatzeko duten gaitasunarekin esperimentatu dute, prozesuan sortutako musika idatzien edota aztarna artistikoen bidez galderak eta kezkak islatu ahal izateko.

Iraitz Mateok 2051. urtean kokatutako “Kapsulak” artelanean etorkizuneko egunerokotasunean hizkuntzak izan ditzakeen erabilera anitz posibleak hausnartu ditu. Horretarako, ikuspegi zabal edo makroaren ordez, ohiko eta errutinazko ekintza xumeetan hizkuntza erabilera prototipoak irudikatu ditu.

Etorkisuneku 01: Programa Publikoa
Etorkisuneku 01 erakusketaren markoan ekintzen programa publikoa abiatuko du Badalab Hizkuntza Berrikuntza Laborategiak. Helburua izango da, zientzia fikzioa ardatz eta erakusketa osatzen duten prototipoen laguntzarekin, euskararen agertoki berrien inguruan hausnartzea; iraganaz, orainaz eta etorkizunaz.

Zer nolako ekarpena egin dezake zientzia fikzioak iruditegi berria elikatzeko bidean eta utopia kolektiboaren eraikitze gaitasunean? Nahikoa al da irudikatzearekin? Galderaz hausnartu nahi duen jardunaldia egingo da martxoan, hitzaldi eta tailer formatuetan. Horrekin batera, denboraren ardatza oinarrian izango duten laborategiek osatuko dituzte bestelako proposamenetako batzuk. Zein dira etorkizuna “iragartzeko” euskal metodologia anzestralak? Galderaren bueltan laborategia jarriko da martxan, eta itzulpenarekin esperimentatzeko aukera ireki nahi du laborategiak ere. Bisita gidatuak egongo dira komisariotza eta artista taldearen eskutik. Erakusketa bisitatu zein bisitetan parte hartzeko izen-ematea laster irekiko da.

Proposamenak, orokorrean, publiko orokorrari zuzenduak izango dira, eta zehaztasunak webgune honetan argitaratuko ditugu. Era berean, Badalab Hizkuntza Berrikuntza Laborategiak, haren esperimentazio izaerari jarraiki, gonbidapena luzatu nahi du programaren baitan txerta daitezkeen proposamenak egiteko; helburu argi batekin, kolektiboan eraikitzea euskarari eta hizkuntza komunitateari lotutako kontakizunak, sinesmenak edota diskurtsoak elikatzeko bidea.

2024 urtea emankorra izan da Badalab hizkuntza berrikuntza laborategiarentzat. Ekimen ugari abiatu ditugu aliatu askotarikoekin elkarlanean. Komunikazioari, euskarara gerturatzeko metodoei, komunitategintzari, herrigintzari, sorkuntzari… lotutakoak izan dira, besteak beste, eta horiek eta haietatik eratorritako ikasketak izango dira abiapuntuko osagaiak abiatu berri dugun 2025 urterako.

“TRANSmisioa, TRANSsizioa, TRANSgresioa. Irtenbidea KOLEKTIBOA da”
Horixe 2025 urteko jarduna gidatuko duen lema.

• TRANSmisioa. Batetik, nora goazen irudikatzeko, nondik gatozen eta non gauden kolektiboki eraikitzeko eta kontatzeko ekintzari dagokiona. Bestetik, sare kolektiboetan nodo desberdinen arteko energia fluxuari edota harremanari dagokiona.

• TRANSizioa. Hor gaudelako. Ez han ez hemen. Zaharraren amiltzean, berria jaio nahian. Hizkuntza ohituren aldaketak edota hizkuntza ikasketa prozesuak horixe direlako, prozesuak, eta horiei begiratuko diegulako, horietan eragin nahi dugulako. Komunitate askotarikoen eraikuntza denborak ere horixe direlako, bideak.

• TRANSgresioa. Laborategiaren izaerari, desbideraketari eta irudimenari estuki lotuta. Ohiko bideetatik irteteko edota ohiko egiteko moduak arrakalatzeko sortu zelako Badalab.

• Irtenbidea KOLEKTIBOA da. Guztiaren oinarrian kolektibotasuna, ez-ohiko lankidetzak eta komunitategintza ditugulako.

Gure 2025eko jarduna, beraz, ardatz horietan mugituko da.

Etorkisuneku 01. Hizkuntzari eta hiztun komunitateari lotutako kontakizunak, diskurtsoak berritzeko eta ez-baian jartzeko beharrari ekarpena egin nahi dion instalakuntza batekin abiatuko dugu urtea. Etorkizuneko euskararen agertoki berriak iradoki nahi dituzten prototipo artistikoak bilduko ditugu bertan, lagungarri direlakoan oraina arrakalatzeko, egiteko, egoteko eta gure burua kontatzeko moduak eraldatzeko. Instalakuntza bera programa publiko zabal batek osatuko du.

Errenteria laborategiak herri mailako euskararen ekosistema artikulatzeko ekarpena egiten jarraitu nahi du. Nola hurbildu euskara, gaur eta hemen, herrian, hizkuntzatik urrunago dauden gorputz haietara? Nola egin euskarak balio dezan bizikidetzan urrats esanguratsua emateko tresna gisa? Hizkuntza eta komunitategintza ditugu jopuntuan.

Eta nahi ditugun komunitateak sortzeko eta elikatzeko, sareetan gure espazio propioak sortzeko, iaz abiatutako Komunikazio libreago baterantz trantsizioan jarraituko dugu, urrats berriak emanez.

Herrigintza, aktibismoa, militantziak 02 izango da gure beste ardatzetako bat, 2024 urtean abiatutako bidean jasotako ekarpenei jarraipen zuzena emanez. Zer nolako herrigintza, militantzia edota aktibismoa behar dugu, egun, euskarak eta euskal hiztun komunitateak aurrera egin dezan?

Ludikotasunean sakontzen ere segi nahi dugu Kutxaz Kanpo ekimenarekin, hizkuntza ohituren aldaketa laguntzeko, hizkuntza kontzientzia pizteko eta enpatia lantzeko jolasak erabiliz.

Oraindik konta ezin daitezkeenak ere baditugu burutan… eta eskuartean. Joango gatzaizue kontatzen!

Joxepa Antoni Aranberri, Anitzenea eraikinak dibertsitate linguistiko eta sozialaren topagune izaera hartu nahi du, euskaratik ekarpena eginez herritarren arteko bizikidetzan.

Bertako bizilagunak dira Xenpelar Bertso Eskola, Lau Haizetara Euskaldunon Topagunea, SOS Arrazakeria eta Badalab Hizkuntza Berrikuntza Laborategia.

2024 urtean zehar herri kulturak eta hizkuntza aniztasuna ardatz harturik ziklo musikatua antolatu dute elkarlanean eta zikloak hiru geltoki izan ditu.

Uztailean abiatu zuen bidea, Joxepa Antoni Aranberri inspirazio harturik. Joxepa Antoni bertsolaria izan zen, euskararen eragile eta euskalgintzan erreferente. Juan Frantzisko “Xenpelar” zuen osaba. Honen aldean, Joxepa Antoniren ekarpenari lotutako transmisioa oso eskasa izan da.

Horregatik, tradizioaren transmisioa eta transgresioa bilatu nahi izan ziren lehen saio haren bidez, bertsotan jarriz Maialen Lujanbio eta Amets Arzallus, ‘Balkoitik balkoira’ izendatu zen saioan. Izan ere, horrelaxe aritu ziren, Joxepa Antoni Aranberri anitzeneako balkoitik Xenpelar etxeko balkoira. Iraganaz eta aktualitateaz, umoretik eta esker-onetik aritu ziren biak ala biak.

Irailean, Atlantikaldiaren egitarauan txertatu zen “Bertso saio interkulturala”. Itsasoa eta kultur aniztasuna elkar josten dituen festan, ohiko bertso saioen kodeak jarraituta eta euskal inprobisatzaileekin batera, Galizako Regueifeirak eta  Glosadore katalanak aritu ziren, elkarrizketan. Bertha Llos, Esther Santos, Ferriol Mafip eta Marcel Marimon. Sara Marchena eta Nuria Penas. Iker Goñi eta Haritz Casabal. Hiru kultur-adierazpide. Hiru hizkuntza gutxitu elkar-eraginean, tarteko itzulpenik gabe. Ariketa xumea proposatu zitzaion entzuleari; hizkuntzaren ulermenetik harago, beste komunikazio elementu batzuetan topatzeko heldulekua; gorputz adierazpenean, ahots tonuan, emozioan, musikan edota giro orokorrean. Saiatzeko gorpuzten kultur arteko bizikidetzak eskatzen duen erabat ulertzen ez diren egoeratara egokitzeko zera-hori, elkar-ulertzeko nahi hori. Itsasoa, migrazio-prozesuak, hizkuntza gutxituen arteko komunikazio-ekintzak, estereotipoak… izan ziren mintzagai.

Laburbilduz,  gizarte anitz eta globalean hizkuntza eta komunitate gutxituen arteko bizikidetzan, aliantzen bilaketan eta hizkuntza amankomuna izan daitekeen musikan eta dantzan jarri nahi izan zen begirada.

Azaro amaieran eman zitzaion zikloari itxiera, Euskal Herri luze-zabaleko bertsolari gazteak aritu ziren etorkizunaz eta etorkizunari kantatu nahi izan zion saioa. Emaitz Murua (Errenteria), Aissa Intxausti (Bizkaia), Xabat Illarregi (Nafarroa) eta Aroa Arrizubieta (Araba) aritu ziren bertatik bertara, Haritz Casabalek proposatutako gaien gainean: etxebizitzaz, km 0 erosketez, etorkizuneko euren ikuspegiaz… aritu ziren, baita usainak asmatzera jolastu.

Saio emankor zein dibertigarria izan zen, zeinetan ariketa desberdinetan eta tresna digitalak baliatuz bertaratutako publikoak ere izan zuen gaietan eragiteko aukera.

Publiko orokorrari zuzendutako eta Anitzeneako eragileek elkarlanean antolatutako lehen ekimena izan da hau. Lanean segitzen dugu urte berriarekin batera horrelako gehiago etorriko daitezen.

Mckenzie Wark idazle eta ikerlariaren bisita izan dugu abenduaren hasieran Euskal Herrian. Berekin abiatu du Badalabek militantziaz, aktibismoaz eta herrigintzaz egin nahi dugun hausnarketa garaia eta, abiapuntu honetan, Jakin Fundazioa, Euskalgintzaren Kontseilua eta TEKSarea izan ditugu bidelagun. Gogoeta interesgarriak utzi dizkigu.

Ohikoa baino dezente beranduago egin zuen Mckenzie Warkek trans emakume izateko trantsizioa. Eta prozesu horrek bere oroitzapenak aldatu zizkiola azaldu zuen Durangoko Azokaren baitan egindako mahainguruan. Trantsizio hori eta beste ugari biltzen ditu “Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza” (Katakrak, 2024) liburuak, Danele Sarriugartek itzulia eta Jokin Azpiazuren hitzostearekin jantzia. Hiruren arteko elkarrizketan xehetu zituen Warkek nondik norakoak.

“Transok sarritan historiak kontatu behar ditugu. Medikuek erabakitzen dute nor izango garen, justifikatu egin behar izaten dugu, uste dute dena dakitela. Baina guk gure gorputza ezagutzen dugu eta nolabaiteko fikzio bat kontatu behar diegu, asmatu eta ukatu egin behar izaten dugu, bestela ez gara beraien patroietan sartzen. Kategorizatu egiten zaituzte. Nik erabaki nuen ez nuela trantsizioaren narratiba bat egingo, ez nuen eleberri konbentzional bat egin nahi eta gutunen formula erabili nuen. Erabaki nezakeelako nori idatzi, eta harreman bat sortzen duzu idazle eta irakurlearen artean. Horrela erabaki nuen bigarren pertsona erabiltzea eta hori esploratzea”.

Liburuan gutunak idazten dizkie bere amari, ama hildakoan ama rola hartu zuen ahizpari, maitaleei, gazte trans bati eta “jainkosa bati, guztien amari”. “Trantsizio ugari irudikatzen ditut liburuan. Saiatu naiz nire bizitzaren egia hori gorpuzten. Idazketa prozesuaz baliatu gaitezke ikusteko norbera nola eraikitzen den, egoera ulertuz eta gure gorputza editatuz. Genero disforia, disoziazioa eta obsesioa baldin baduzue, baliatu ezazue artelan bat egiteko”.

Transexualitatea jendea harritzeko aukera bat izan daitekeela nabarmendu zuen eta hizkera propioa sortzeko aldarria ere egin zuen. “Asko gustatzen zait hitzak asmatzea. ‘Black lives matter’ garaian idatzi nion liburuko gutun bat Veronicari, trans beltz bat da. Indarkeria polizial handia zegoen, porrot egin genuela sentitzen nuen behin eta berriz, komunismoak porrot egin zuela… Bizitzak fede ekintza bat eskatzen dizu, esan behar diozu zure buruari hau ez den beste mundu bat posible dela. Eta hor asmatu nuen ‘Femmunismo’ termino horretan nolabaiteko ideal hori dago. Komunismoa patriarkala izan da eta ez da hori bilatzen dudan erresistentzia. Asko ez dira ados egongo, baina hautatu egin behar dugu zer nolako feminismoa nahi dugun. Hizkuntzarekin jolasteak gogoa ematen dizun hori asmatzeko aukera ematen dizu”.

Plazerra eta erresistentzia, rave-ak eta askatasuna

“Queer munduan, politika bizirik mantentzea eta elkar laguntzea da, suizidio tasa % 40koa da”, laburtu zuen eta erresistentzia horren parte da plazerra. Rave-etara joateak horretan laguntzen dio. “Ez da trantsizioa egin eta alaiago nagoela. Trans disforia sentitzean, konturatzen zara gorputza askatzeko behar hori duzula, besteekin nahasteko beharra, gorputza itxi egiten delako. Musikaren erritmo ozenak beharrezko dituzu. Helburua da izatea leku batzuk non aske sentitzen garen. Festa batera zoaz eta arraro sentitzen dena gizon heteroa da, musikak ez dielako amodioa egiten uzten. Konturatzen zara gizon heteroak ez direla askeak”.

63 urterekin, goiz erretiratzen da ohera eta goizeko 4ak aldera joaten da festara. “Mozkortuta daudenak dagoeneko joan dira etxera, ligatu nahi zutenak ere bai. Geratzen gara musikaren festa horrekin ondo pasa nahi dugunak”.

Eta, Euskal Herrian zer?

Warken hausnarketek utzitako lorratzei eutsi eta militantziaz edo euskalgintzaz zituzten ideiak elkarbanatu zituzten ondoren Sugoi Etxarrik, Ibai Atutxak eta Izar Mendigurenek. “Uste dut falta zaizkigula hitzak euskaldun bezala bizitzen ditugunak islatzeko. Hitz batzuk pentsatzeak sortzen du errealitatea aldatzeko aukera”, esan zuen Etxarrik.

Horren inguruan, Warken bere ekarpena egin zuen: “Baliabideak eskaintzen dizkigute hizkuntzek, komunikazioa ahalbidetzen digute, testura eta kolore ezberdinak dituzte. Hizkuntza dominante bat erabiltzeak badu bere desabantaila, hizkuntza hori ez dela inorena. Baina uste dut euskaldunek zuen beharretara egokitutako hizkuntza sortzea lizitoa dela. Transok ere gure hizkuntza sortzen dugu. Brasilgo trans emakumeek, adibidez, badituzte italieratik hitz asko, handik etorri direlako sexu langile asko”.

Atutxak okupazio mugimenduan militatzen du eta Warken liburuan aipatzen den desbideratzeari heldu zion. “Inoiz espazio okupatuetara desbideratu bazara, eta bertan militatu baduzu, erdigunera itzultzean ez duzu berdin ikusiko, sortuko dizkizu ezinegon batzuk. Kultura kontrahegemoniko bat eraikitzen dugu, popularra eta kritikoa dena aldi berean. Eta ez naiz ari utopiaz, eta ezta ere erresistentziaz bakarrik, sormenaz eta eraikuntzaz ari naiz. Mundu berri bat gure espazioetan eraikitzen dugulako. Horregatik da posible denaren astinaldia”.

Harremanez aritu ziren, komunitateak sortzeko sare horiek sortzearen beharraz. Mendigurenek nabarmendu zuen behar batetik sortzen direla aukerak, komunitateak, proiektuak… “Baina autozaintza eta elkarzaintza barik ez dago ez norbanako ez talde osasuntsurik. Harremanak denaren erdigunean jarri behar ditugu, baina zaintzarik ez badago ez da harreman sanorik egongo”.

“Niretzat, hementxe da politikoa pertsonal. Nire barruan geratzen den borroka honako hau da: mundu bat lortzea non denok elkarrekin eseriko baikara Eskerrak Emateko Egunean, maite ditugun guztiekin, eta non aulki bat utziko baitugu libre, behar duenarentzat”.

Bukatzeko, Mckenziek liburuan egiten duen aurreko aipu horri heldu zioten. “Nolako mahaiak, nolako aulkiak behar ditugu guztiok tokia izateko? Batzuk hurbilduko dira, besteek ezingo dute… Badagokigu batzuetan batzuen alde egitea, beste batzuk atzera egin eta batzuk aurrera egiteko. Garai berrietara formatu zaharretan egokitu nahian gabiltza. Denon hitzak balio eta toki berdina izateko, asko daukagu arakatzeko gure espazio eta proiektuetan”, esan zuen Mendigurenek.

Atutxaren esanetan, “gai izan behar gara zapalkuntza eta borroka ezberdinak bakoitzak daukan posiziotik ulertzen eta ahalegindu beharko genuke denok mahai berean elkartzen. Nik borroken mahai bat egingo nuke, zeinetan inork ez dion inori logika edo bizipena isiltzen, ulertzen dugu fronte komun horretan etsaia konpartitua daukagula”.

“Uste dut mahai horretan gehiagotan elkartu behar garela”, esan zuen Etxarrik, “eta uste dut denen artean prestatu behar dugula bazkaria, ez dela hain garrantzitsua menua, baizik denon artean prestatzea bazkaria”.